- ۱. نظر خود را در مورد اهمیت کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی بفرمایید.
بحثی که امروزه وجود دارد و حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی به خوبی بدین نکته عنایت دارند و من هم همیشه این نکته را عرض می کنم که رشد تشیع و شیعه معلول کار اثباتی است نه سلبی و هرجایی که شیعه رشد داشته است کار اثباتی کرده است و حرف و منطق خودش را زده است.
ائمه اهل‌بیت(علیهم السلام) و علمای گذشته مثل شیخ مفید ، شیخ طوسی و دیگران؛ کار اثباتی کردند و به معرفی شیعه پرداختند و منطق شیعیان را عرضه کردند. امروز هم اگر کنار قبرستان بقیع فرصت حرف زدن را به ما بدهند تا منطق شیعه را عرضه کنیم، با توجه به اینکه وهابیت می دانند منطق شیعه منطق محکمی است آنها در پاسخ دادن درمانده می شوند. لذا حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی فرمودند که ما در کنگره مقابله با جریان های افراطی تکفیری کار سلبی کردیم و نشان دادیم که ما مکفر نیستیم و فقط تکفیری ها را سلب کردیم. اکنون فرصت آن است که شیعه را معرفی کنیم؛ البته در طول تاریخ معرفی داشته ایم ولی برنامه ریزی کنیم که آن معرفی ها را به روز و تجمیع کنیم.
کار دیگری که امروزه باید به آن توجه شود این است که شیعه را به خود شیعیان معرفی کنیم که حضرات آیات عظام مکارم شیرازی و سبحانی به این نکته خوب توجه کرده اند که اگر زمانی یک شیعه درصدد این بود که با یک وهابی مباحثه کند، قدرتمند ظاهر شود ولی متاسفانه الان اینگونه نیست و دلیلش این است که امروزه مثل علمای گذشته همچون شیخ مفید و شیخ طوسی، مذهب شیعه برای خود شیعیان به درستی معرفی نمی شود.
لذا امروزه مذهب شیعه باید هم به خود شیعیان و هم به غیر شیعیان معرفی شود تا مشخص شود که شیعیان چه فعالیت ها، اقدامات و تراثی داشته است، این امر دغدغه مرجعیت گرانقدر است و تصمیم به برگزاری این کنگره را گرفتند و با برگزاری این کنگره می توان اقدامات خوبی را در این زمینه انجام داد.
- ۱. اطلاعات خود را در مورد سابقه کنگره بفرمایید.(که در تاریخ کنگره ثبت و ضبط شود)
راجع به معرفی شیعه به این صورت که کنگره ای با این سطح برگزار شود، نشنیده ام. البته کارهای فردی در طول تاریخ انجام شده است. به طور مثال مرحوم سید محسن امین به دانشگاه الازهر رفت؛ مرحوم کاشف الغطا به عنوان نماینده شیعیان برای سخنرانی به همایش قدس رفت و سخنرانی مهمی ایراد کرد؛ مرحوم علامه شرف الدین با برخی بزرگان اهل سنت نامه نگاری هایی داشت؛ حضرت آیت الله العظمی بروجردی کارهای خوب و مفیدی انجام داد؛ بعد از انقلاب مجمع تقریب مذاهب اسلامی فعالیت هایی داشته است و یا جامعه المصطفی العالمیه کارهای در خارج از کشور کرده است اما به این شکل که کنگره ای برگزار شود و در راس آن یک مرجعیت عام و موفق باشد، اطلاع ندارم و نشنیده ام.
از همان ابتدا که جرقه کنگره زده شد و کار ها شروع شد به دعوت حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضایی اصفهانی توفیق نصیب بنده شد و در جلسات اولیه کنگره حضور پیدا کردم و به خاطر دارم اولین جلسه با حضور اعضای شورای علمی کنگره که متشکل از مدیران کمیته ها است در محضر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی تشکیل شد که در آن جلسه حضور داشتم و بعد از آن جلسات شورای علمی کنگره به صورت هفتگی و ماهیانه تشکیل میشد و تصمیمات زیادی مربوط به کنگره در آن جلسات گرفته می شد. مقالات زیادی در شورای علمی تصویب شد و به سمع و نظر مرجعیت رسید. از آنجایی که تعداد عناوین مقالات بالا رفت، ایشان به نتیجه رسیدند که کار خیلی وسیع است و باید محدود شود و بر این اساس مرجعیت دستور مکتوبی در خلال کار دادند که باید کار کنگره محدود شود تا کار ضعیف انجام نشود و نتیجه خوبی را به دست آوریم.
- ۱. روند کنگره را تا کنون چگونه می بینید و نقاط قوت و ضعف آن را بفرمایید.
روند کار تا قبل از تابستان بسیار جدی بود و مدیران کمیته ها در جلسات شورای علمی با انگیزه حضور پیدا می کردند که این از نکات برجسته کنگره است. کنگره از نقاط قوت خوبی برخوردار است از یک طرف اعضای شورای علمی آن است که هر یک از آقایان در حیطه کاری خودشان از حیث علمی چه از نظر تدریس و چا از نظر تالیفات صاحب نظر هستند.
از طرف دیگر، این شورای علمی ۲۰ نفره تحت اشراف مرجعیتی است که خود جامعیتی در مباحث دارد؛ به روز است و با رشته های مختلف مثل فلسفه، کلام، عرفان و… آشنا است و از همه مهم تر به داخل و خارج از کشور اشراف دارد. از سوی دیگر، وقتی حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی برای یک کار اولویت قائل بشوند، حاضر هستند برای آن کار هزینه کنند تا هرچه بهتر آن کار انجام بپذیرد و اشراف همچین فردی با این ویژگی ها بر کنگره؛ از نقاط قوت کار است.
نقطه قوت دیگر گزینش شخص مناسب برای دبیری این کنگره است که مرجعیت بزرگوار، حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضایی اصفهانی را به عنوان دبیر این کنگره انتخاب کردند که انتخابی مناسب بود.
- ۱. توصیه های خود را در مورد ادامه کار کنگره بفرمایید.
نکته دیگری که باید توجه شود و خود حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی هم به این نکته عنایت دارند این است؛ بعضی کارها ممکن است در زمان معین شده که انجام نشود و کامل صورت نگیرد و یا در خلال کار با مشکلاتی رو به رو شویم که پیش بینی نشده بنابراین نباید به موعد برگزاری کنگره یعنی در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ اکتفا کنیم، بلکه بعد از زمان برگزاری کنگره کار ادامه پیدا کند.
به طور مثال مقاله ای را سفارش داده ایم و نویسنده نتوانست در زمان مقرر موفق به نوشتن آن شود و یا در خلال کار کنگره به ظرفیت های جدید پیش بینی نشده ای برخورد کنیم؛ لذا نباید کار بعد از برگزاری کنگره در روز مقرر تعطیل شود و منشورات کنگره ادامه پیدا نکند، چه بسا کارهای لازمی که هم بعداً باید ادامه یابد همانطوری که شیخ مفید وقتی کار را انجام داد، سید مرتضی کار را ادامه داد و بعد از آن شیخ طوسی کار را پیش گرفت.
بحث دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد؛ تعداد بالای برگزاری پیش نشست های کنگره است که من فکر می کنم در بیشتر این پیش نشست ها گزارشی از کار کنگره داده شده است به دبیر محترم کنگره و همکارنشان توصیه می کنم که حداقل سه پیش نشست علمی در سه منطقه مختلف تهران، مشهد و اصفهان جدی بگیرند یعنی مقاله های مختلف خوانده شود و سخنران علمی بحث خود را ارائه کند و یک نصف روز طول بکشد چرا که اگر این کار انجام شود می توان از بین مقاله های ارائه شده، مقاله های خوب و علمی را جدا کرد و برای کنگره آن را عرضه کرد.
کار دیگری که توصیه می کنم تا دبیرخانه کنگره انجام دهد این است که ملاقاتی را با مراجع ترتیب دهند تا از توصیه های این بزرگواران استفاده کنیم چرا که ممکن است تراوشاتی را در ذهنشان مربوط به کنگره ایجا شود که به روند کار کمک کند.
- ۱. روند کار کنگره در گروه خاص شما چگونه بوده است؟
کمیته کلام از کمیته های فعال کنگره است. افرادی را با رویکردهای مختلف دعوت کردیم که به عنوان اعضای کمیته کلام فعالیت کنند و جلساتی را با این افراد برگزار کردیم که این جلسات اوایل هر هفته برگزار می شد و با گذشت زمان و تا زمان ارائه مقالات و ارزیابی آنها این جلسات کمتر شده که بدیهی است با رسیدن مقالات مجدداً کار با جدیت بیشتر ادامه یابد.
این کمیته مانند دیگر کمیته ها باید عناوین مقالات سفارشی و فراخوانی را انتخاب می کرد که عناوین مقالات سفارشی بر اساس ضرورت هایی که وجود داشت و نویسنده های این مقالات انتخاب شدند و تا الان انصراف برای نگارش مقالات سفارشی نداشتیم.
روندی که برای ارزیابی مقالات از زمانی که به کمیته می رسد اینگونه هست که ابتدا بنده آن را مطالعه می کنم و پس از آن به ارزیاب معرفی می شود که ما برای این کار ۴۰ ارزیاب را معرفی کردیم و باتوجه به موضوع هر مقاله، آن ها را به ارزیاب های متخصص در آن حیطه موضوعی واگذار می کنیم.
در زمینه مقالات فراخوانی چند مورد وجود داشت که پس از آنکه بنده مطالعه کردم، تشخیص دادم که برای هدف کنگره مناسب نیست لذا آن را از چرخه ارزیابی خارج کردم؛ البته ممکن است مقاله، مقاله خوبی باشد ولی در زمینه معرفی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی نباشد و نکته ای که وجود دارد ما نویسنده ها را نمی شناسیم که این نکته بسیار خوبی برای بررسی مقالات است. همچنین مقالاتی ممکن است وجود داشته باشد که ۵۰ درصد کار را انجام داده باشد و کامل نباشد؛ در این موارد به نویسنده مقاله توصیه می شود که اصلاحات لازم را انجام دهد و این کار باعث می شود تا مقاله به صورت بهتر در کنگره ارائه شود و نویسنده تجربه خوبی را در زمینه نگارش مقالات پیدا کند که این امر از نکات خوب کنگره است.
- ۱. پیش بینی شما در مورد آینده کنگره و برونداد آن در بخش شما چیست؟
همانطور که از کنگره مقابله با جریان های افراطی تکفیری، موسسه دارالاعلام لمدرسه اهل‌البیت(ع) به وجود آمد یا نشریه سراج منیر و سلفی پژوهی تولید شد؛ امیدوارم از این کنگره هم مرکز یا موسسه جدیدی به وجود آید.
همچنین، همانگونه که عرض کردم این کار یک کار اثباتی است که می تواند نگاه جهان را به تشیع تغییر دهد و از این پس با نگاه منصفانه تری با شیعیان تعامل شود.
- ۱. اگر نکته خاصی در مورد کنگره لازم می دانید بفرمایید.
لازم می دانم که اشاره کنم در دعوت از افراد و شخصیت هابرای حضور در کنگره از افراد غیر حوزوی هم استفاده شود. به طور مثال آقای دکتر نهاوندیان که در دوره گذشته ریاست جمهوری به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور بودند؛ ایشان به همراه حجت الاسلام و المسلمین طارمی که عضو کمیته کلام هم هستند و شخص دیگری که اسمشان را فراموش کردم ، موسسه ای دارند در خارج از ایران دارند که شیعه را به زبان انگلیسی و مخاطب خارجی معرفی می کنند که همکاری و تعامل با این موسسه می تواند برای کنگره خیلی مفید باشد و در دعوت کنگره هم می توان از افراد این موسسه که غیر حوزوی هم هستند استفاده شود.
پیشنهادی دیگر وجود دارد که عوامل دست اندرکار با وزرایی که مرتبط با کنگره هستند،مثل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و یا هر وزیر مرتبط دیگری که هست؛ جلسه مشترکی گرفته شود و از تجربیات آن ها هم استفاده شود.
پیشنهاد آخر من این است که از عالمان و شخصیت های اهل سنت که در این زمینه کار کرده اند قبل از برگزاری کنگره استفاده شود و مسئولان محترم کنگره به شهر های مختلفی مثل خراسان، کردستان، کرمانشاه و غیره سفر کنند و به آقایان مورد نظر از اهل سنت رایزنی و مشورت کنند علاوه بر شرکت و حضور بتوانند مقاله هم ارائه کنند.